“Evlilik en az bir yıl sürmüş ise, eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi hâlinde, evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır. Bu hâlde boşanma kararı verilebilmesi için, hâkimin tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve boşanmanın malî sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması şarttır. Hâkim, tarafların ve çocukların menfaatlerini göz önünde tutarak bu anlaşmada gerekli gördüğü değişiklikleri yapabilir. Bu değişikliklerin taraflarca da kabulü hâlinde boşanmaya hükmolunur. Bu hâlde tarafların ikrarlarının hâkimi bağlamayacağı hükmü uygulanmaz.” TMK M.166/3
Yukarıdaki yasa metninden de anlaşılacağı üzere anlaşmalı boşanma davasının taşıması gereken bazı özel şartlar mevcuttur. Anlaşmalı boşanma şartlarından ilki ve en önemlisi tarafların evliliklerinin üzerinden en az bir yıl geçmiş olmasıdır. Henüz evlilik tarihinin üzerinden bir yıl geçmeyen evli çiftlerin anlaşmalı boşanma davası açması mümkün değildir. Bu gibi durumlarda tarafların çekişmeli boşanma davası açmaları ve akabinde hakim karşısında özgür iradeleri ile boşanma ile ilgili tüm hususlarda anlaştıklarını dile getirmeleri ve ihtiyaç halinde bir boşanma protokolünü dosyaya sunmaları gerekir.
Anlaşmalı boşanma davası açılırken taraflar birlikte hazırladıkları bir boşanma dilekçesi ile başvuru yaparak dava açabilecekleri gibi, taraflardan birinin boşanma dilekçesi ile bu davayı açması ve diğer tarafın bu davayı kabul etmesi halinde, yasada da açıkça yazdığı üzere evlilik birliğinin temelinden sarsıldığı yani tarafların birlikte bir hayat yaşamama kararında hem fikir oldukları kabul edilir.
Boşanma da aynı evlilik gibi kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardandır bu sebeple dosyayı inceleyen ve karara bağlayacak hakim her iki tarafa da boşanma iradelerinin birbirleri ile uyumlu olup olmadığına bakmak zorundadır. Dosyanın avukat marifetiyle takip edilmesini tercih eden taraf da mutlaka duruşmaya katılmak zorundadır. Aksi halde mahkeme her konuda anlaşma sağlanmış dahi olsa boşanmaya karar vermeyecektir.
Taraflar ‘Boşanma Protokolü’ hazırlamakta tamamen serbestlerdir. Anlaşmalı boşanma protokolü boşanma dilekçesi eki olarak mahkemeye ıslak imzalı olarak sunulmalıdır. Boşanma protokolü olmasa dahi dosyadaki görevli ve yetkili hakim tarafların evliliğin sonuçlarına dair tüm hususlarda anlaştıklarını ve anlaştıkları sonuçları tespit ederek karar kurabilir. Buna rağmen tarafların dava açılmadan önce ya da dava sürerken bir anlaşmalı boşanma protokolü hazırlamaları yargılama sürecini hızlandıracaktır. Anlaşmalı boşanma protokolü her bir evliliğin sonlanması için özel olarak hazırlanmalıdır. Evliliğin yasal tüm sonuçlarının değerlendirilmesi ve anlaşmalı boşanma protokolünün bu değerlendirme ile hazırlanması tarafların boşanma sonrasında dönülmez sonuçlar yaşamasını önlemek için çok önemlidir. Anlaşmalı boşanma protokolü hazırlanırken bir avukattan yardım alınması ve sürecin avukat marifetiyle takip edilmesi anlaşmalı boşanma davasının açılmasından sona ermesine kadar geçen sürede tarafların veya tarafın hukuki güvencesi olacaktır.
Hakim tarafların iradelerinden bağımsız olarak anlaşmalı boşanma protokolünde bulunan bazı hususların mevzuata ya da hukuka aykırı olduğuna kanaat getirirse bu hükümlerde değişiklik yapabilir. Bu değişiklikler de taraflar tarafından tamamen birbiri ile uyumlu iradelerle kabul edilmelidir. Aksi halde anlaşmalı boşanma davası olarak açılan davanın anlaşılamayan hususların varlığı sebebiyle çekişmeli boşanma davasına dönüşmesi engellenemez. Bunun yanı sıra tarafların uyumlu beyanları doğrultusunda hazırlanmış olan anlaşmalı boşanma protokolü maddelerinde hakimin takdir yetkisi yoktur. Hakim tarafların iradeleri doğrultusunda karar vermek durumundadır.
Anlaşmalı boşanma davaları genellikle tek celsede sonuçlanan davalardır. Taraflardan birinin katılımının gerçekleşmemesi, mahkeme hakiminin izinli olması gibi durumlarda ne yazık ki tek celseden uzun sürmesi de mümkündür.
Dava sona erdikten sonra takip edilmesi gereken usule ilişkin bazı işlemler re’sen mahkeme tarafından yapılabileceği gibi bazı işlemleri tarafların talep etmesi gerekir. Usul işlemlerinin sorunsuz çözümlenmesi için konusunda uzman bir avukattan destek almak tarafların işlemlerini kolaylaştıracak ve hızlandıracaktır.